LC 00815

Wat meestal wordt genoemd als bezwaar tegen gratis kinderopvang in verschillende landen is dat het doel van gratis kinderopvang niet wordt bereikt. Dat heeft ermee te maken dat lagere inkomensgroepen niet/minder voordeel ervaren van gratis kinderopvang en dat de arbeidsparticipatie niet altijd direct toeneemt in specifieke doelgroepen. Zo wordt er voornamelijk ee toename gezien bij de hogere inkomensgroepen en aanzienlijk minder onder lage inkomensgroepen. Naast het bereik van de voordelen van gratis kinderopvang worden ook de kosten aangehaald, “tegenstanders” benadrukken dat gratis kinderopvang nooit helemaal gratis is. Immers, iemand moet de rekening betalen. Hierbij is er nog onduidelijkheid over wat deze specifieke kosten dan zijn en bij wie die uiteindelijk terechtkomen.

 Moeders vormen een specifieke doelgroep. Zo ziet een deel van de doelgroep gratis kinderopvang als een kans om meer te gaan werken, maar is er een ook deel dat juist de voorkeur geeft aan informele kinderopvang op basis van culturele normen en waarden, toename tot de arbeidsmarkt niet voldoende lonend (financieel) vinden, dan wel dat men als moeder vooral ook thuis wil zijn voor de kinderen.  

Ten derde is een belangrijk ander onderdeel van het kinderopvangvraagstuk het personeel, kwaliteit van het personeel, mogelijke tekorten in personeel en kwaliteit van kinderopvang volgens de huidige standaarden. Hiernaast staat de opkomst van meer commerciële partijen die ook een uitkomst bieden voor kinderopvang.  Tot slot lijkt dat het systeem van kinderbijslag een zware bottleneck te zijn voor vele ouders die behoefte hebben aan (gratis) kinderopvang, maar de administratieve last uiteindelijk ontzien (zie Tabel 3).  

Tabel 3. Bezwaren gratis kinderopvang per regio  

Omschrijving bezwaar	Stakeholder(s)	Land	Bron
Hoge inkomens zullen voornamelijk profiteren van gratis kinderopvang	Moeders en kinderen	Nederland	Benedictus, 2022  Opiniestuk
Invulling van flexibiliteit van kinderopvang is niet voor iedereen van toepassing zoals door werkuren die niet overeenkomen met uren wanneer het kind naar de opvang kan	Moeders; ouders die studeren	Malta	Borg, A., 2015 Review voor Europese Commissie
Bij oudere kinderen is de toename van ouders op de arbeidsmarkt minder groot.  Geen unaniem positief pleidooi voor gratis kinderopvang omdat de effecten mogelijk niet opwegen tegen de kosten	Kinderen; moeders	Duitsland	Busse & Gathmann, 2015, Busse & Gathmann, 2018 Busse & Gathmann, 2020  Wetenschappelijk artikel  Empirische data
Personeelstekort in kinderopvang	Kinderopvangcentra; ouders; overheid	Nederland	Bukman, 2021 Artikel tijdschrift
Het verschil in prijs in kinderopvang heeft een belangrijke invloed op de deelname aan kinderopvang, maar niet op arbeidsparticipatie van moeders per se	Moeders; gezinnen	Nederland	Kok et al., 2020 Seo Economisch onderzoek;
Negatief effect op kinderen door de kwaliteit van kinderopvang (ontwikkelkansen)	Kinderen; kinderopvangcentra	Canada	Koopman, 2023  Online krantenartikel bnr
Sommige pedagogisch medewerkers ervaren meer werkdruk door gratis kinderopvang	Pedagogisch medewerkers	Nederland	KZOV, 2023  Intern onderzoek
Gratis kinderopvang zorgt voor kansenongelijkheid	Gezinnen, kinderopvangcentra; overheid	Nederland	Leseman, 2020 Opiniestuk
Stijging personeelstekort; Vergoten ongelijkheid (midden en hoge inkomens hebben voornamelijk profijt en lage inkomens gaan er eerder op achteruit); Opvangorganisaties kunnen winst opprikken; Verslechtering kwaliteit;   Kans dat ouders juist minder gaan werken & niet werkende ouders staan buitenspel	Kinderopvangcentra; ouders; overheid	Nederland	Pelgrim, C. & Sezen Moeliker, S., 2023  Krantenartikel
Kinderopvang gaat voorbij aan het belang van de kwaliteit van kinderopvang	Kinderopvangcentra	Nederland	Roeters & Vliek, 2022  Kennisnotitie SCP
Als de financiering door de overheid gebaseerd zou worden op de huidige toeslagtarieven is die   vergoeding veel te laag, met gevolgen voor de kwaliteit.’  Maatschappelijke organisaties concurreren met de kwaliteit van de kinderopvang	Kinderen; kinderopvangcentra	Nederland	Vroom & Bukman, 2021 Opiniestuk
Huidige aanpak kinderopvang binnen Vlaanderen helpt niet bij het oplossen van het armoedeprobleem,    Meer mogelijkheden liggen binnen de kinderbijslag om dit aan te pakken.		Nederland	Van Lancker, 2021 Opiniestuk
Gebrek aan personeel	Kinderopvangcentra; professionals	Nederland	Bukman, 2021 Opiniestuk
Vooral gezinnen met hoge inkomens hebben voordeel bij gratis kinderopvang in België	Gezinnen; overheid	België en Zweden	Van Lancker & Ghysels, 2013 Boekhoofdstuk
Migranten (non-Europees) doen meer een beroep op informele kinderopvang (familie en vrienden); met name geldt dit voor Turkse vrouwen	Moeders	België	Biegel et al., 2021 Wetenschappelijk artikel  Bestaande data

 

Referenties

• Gratis kinderopvang: cadeau of gamechanger?, Benedictus, 2022 , Financieel Dagblad, 23 maart 2022.
• Migrant-native differentials in the uptake of (in)formal childcare in Belgium: The role of mothers’ employment opportunities and care availability., Biegel, N., Wood, J., en Neels, K., Journal of Family Research, 1 januari 2021.
• Free Childcare – A fix to the family and paid work conflict?, Borg, A., European Commission, 1 april 2015.
• BV Nederland heeft gratis kinderopvang nodig, Bukman, B., Management Kinderopvang, 22 november 2022.
• Free Daycare and Its Effects on Children and Their Families., Busse, A en C. Gathman, 11 mei 2018.
• Free daycare policies, family choices and child development., Busse, A. en C. Gathmann, 1 november 2020.
• The Effects of Free Childcare on Labor Supply and Children, Busse, A. en C. Gathmann, 1 maart 2015.
• Pilot startgroepen, Kinderopvang Zeeuws-Vlaanderen, Kinderopvang Zeeuws-Vlaanderen, 1 januari 2022.
• Naar een stabiel stelsel van kinderopvang, Kok et al., SEO, 1 januari 2020.
• Gratis kinderopvang? Zo pakte dat in Canada uit, Koopman, BNR, 9 mei 2023.
• Vier dagen (bijna) gratis kinderopvang?, Leseman, P., Management Kinderopvang, 18 september 2020.
• Hoe haalbaar is bijna gartis kinderopvang? De zeven onzekerheden, Pelgrim, C., NRC, 12 mei 2023.
• SCP Kennisnotitie Herziening Kinderopvangbeleid, Roeters, Sociaal, 1 oktober 2022.
• Kinderbijslag doet armoede onmiddellijk dalen, Van Lancker, W., De Standaard, 24 maart 2021.
• Wie heeft profijt van het overheidsbeleid? Kinderopvang in Zweden en België (Vlaanderen), Van Lancker, W. en J. Ghysels, Mens en Maatschappij, 1 januari 2013.
• Gratis of niet gratis?, Vroom, M., en B. Bukman, Management Kinderopvang, 8 december 2021.