Wie is de gast van de toekomst?
Inleiding
De provincie Zeeland behoort tot de meest bezochte bestemmingen in Nederland. Jaarlijks ontvangt de provincie ruim 3 miljoen vakantiegangers die genieten van de rijke Zeeuwse cultuur en natuur. In 2023 brachten deze gasten samen bijna 22 miljoen overnachtingen door in de provincie. Nederland, Duitsland en België zijn vooral de herkomstlanden. De kustgemeenten Schouwen-Duiveland (26,5%), Veere (27,1%) en Sluis (21,7%) hebben het grootste aandeel in de overnachtingen in de provincie.
Verblijfsbezoekers gaven in 2023 bijna een miljard euro uit in Zeeland. Deze grote economische impuls vertaalt zich ook in werkgelegenheid. De directe werkgelegenheid bij toeristisch-recreatieve bedrijven omvat bijna 18.000 banen. Daarmee is de sector qua aantal banen de vijfde sector in Zeeland, na de zorg, handel, industrie en zakelijke dienstverlening. Indirect zijn er dankzij de vrijetijdssector nog veel meer banen, bijvoorbeeld door uitgaven van bezoekers in andere sectoren en bij toeleveranciers. Door deze indirecte effecten is de verwevenheid met andere economische sectoren ongekend groot.
De vrijetijdssector vervult een essentiële rol in het welzijn van mensen. Een dagje uit of weekendje weg en herinneringen maken met dierbaren geeft nieuwe energie. Deze momenten van ontspanning, sociale interactie en belevenissen dragen bij aan het welzijn van de mensen en bevorderen een gezonde balans in het dagelijks leven. De vrijetijdssector heeft zo direct invloed op de kwaliteit van leven van inwoners. Bijvoorbeeld doordat toeristische aanbieders hun diensten (ook) aanbieden aan de inwoners van de regio. Ook maken inwoners zelf gebruik van routenetwerken voor fietsen, wandelen en varen, en maken evenementen een regio aantrekkelijk. Daarnaast draagt de sector bij aan de instandhouding van en investeringen in bijvoorbeeld detailhandel, cultureel en natuurlijk erfgoed, publieke voorzieningen en infrastructuur. Toerisme levert al met al een belangrijke bijdrage aan de Zeeuwse leefbaarheid, het voorzieningenniveau en de economie. De Zeeuwse vrijetijdssector werkt hard aan de nodige transities voor een toekomstbestendige bestemming, denk hierbij aan thema’s als draagvlak, verduurzaming, schaarse ruimte en ondernemerschap. Van belang is dat partijen daarbij beschikken over juiste kennis en ondersteuning, om zo de juiste keuzes te kunnen maken.
Aanleiding
In het perspectief ‘Bestemming Zeeland 2030’ is een Zeeland-brede thematische ambitie uitgesproken om een vrijetijdssector te creëren die in harmonie is met de samenleving en de omgeving, en waarin alle partijen floreren. De vrijetijdssector ontwikkeld zich echter snel en de verwachting is dat het aantal bezoekers dat naar Zeeland komt de komende jaren verder zal groeien. Vraag is hoe de bestemming Zeeland deze gasten op de lange termijn kan blijven bedienen, maar wel binnen de grenzen van het Zeeuwse ecosysteem. Hierbij denkend aan onder andere de draagkracht van de provincie en het draagvlak van toerisme onder inwoners.
Naast onderzoek naar feitelijk gedrag nu (vaste gasten onderzoek, bezoekersonderzoek) en de draagkracht van Zeeland als bestemming (inwonersonderzoek, mobiliteit) was het daarom de uitdaging om meer inzicht te krijgen in verwacht bezoekgedrag. Aannemelijk was dat het huidige gedrag van bezoekers van de provincie Zeeland onder invloed van allerlei externe factoren aan verandering onderhevig is. Leidt dit in de toekomst tot verschuivingen in gebruikersgroepen, ander gedrag en/of andere behoeften? En hoe staat deze gast van de toekomst in verhouding met bestemming Zeeland?
HZ Kenniscentrum Kusttoerisme voerde in de periode 2023 – 2024 onderzoek uit naar de gast van de toekomst in Zeeland in 2040. Eindresultaat is een schets van deze gast van de toekomst gevormd door de invloed van maatschappelijke ontwikkelingen. Dit onderzoek is in samenwerking uitgevoerd met het European Tourism Futures Institute (ETFI) van NHL Stenden.
Resultaten
De relatief voorspelbare drijvende krachten van verandering zijn gebruikt om tot een baselinescenario voor 2040 te komen dat de verwachte of waarschijnlijke toekomst wordt genoemd – tenminste wanneer zich geen bijzondere verrassingen, trendbreuken of disrupties voor zullen doen. Bovendien zijn de karakteristieken meegenomen van het tijdperk waarin de Zeeuwse vrijetijdssector zich nu bevindt. Het scenario geeft antwoord op de (onderzoeks)vraag: hoe ziet de gast die in 2040 Zeeland bezoekt eruit? Dit baselinescenario gaat in op de onderwerpen uit de uitgevoerde domeinanalyse die als belangrijk zijn gekenmerkt. De domeinanalyse is sturend geweest voor de tijdperk-analyse en horizonscanning, waarmee inzicht is verkregen in de Zeeuwse gast en haar kenmerken in het verleden, heden en de toekomst. Het baselinescenario is opgedeeld in drie onderdelen: ‘wie is de gast?’, ‘wat wil de gast?’ en ‘wat doet de gast?’. Dit wordt aangevuld door een korte beschrijving van de voornaamste uitdagingen van Zeeland als provincie en vakantiebestemming.
