Wederzijds begrip verkrijgen
Kijk eens naar figuur 1. De olifant staat symbool voor het complexe vraagstuk waarvoor men samen opzoek gaat naar oplossingen. Ieders kijk op het vraagstuk wordt sterk gevormd door het (wereld-)beeld of perspectief dat ze erop hebben. Dat beeld is gevormd door hun kennis, ervaringen, wensen, waarden, aannames, etc.
Om als Facilitator of Change de olifant te begrijpen (lees: voor het begrijpen en aanpakken van het complexe vraagstuk) is het van belang om er zonder oordeel en door de ogen van alle betrokkenen naar te kijken, om dus te begrijpen wat hun wereldbeelden zijn - en misschien om je eigen kijk erop ook vollediger te kunnen zien of zelfs te herzien. Dit kan je doen in de vorm van gesprekken met en tussen betrokkenen en middels gezamenlijke dialoog. Dit leidt al gauw tot eyeopeners ("Nu ik er zo over na denk ...", "Hmm, dat is een goeie vraag" - je kunt dit soort gesprekken daarom dus ook als interventies beschouwen) en tot wederzijds begrip tussen betrokkenen. Dit zijn eerste - maar voorwaardelijke - resultaten om het speelveld te vergroten en om breed gedragen oplossingen voor het vraagstuk te vinden.
Wederzijds begrip verkrijgen vereist continue met elkaar in dialoog gaan
De Facilitator of Change gaat in gesprek met belanghebbenden en draagt bij aan een continue proces van het expliciteren en het begrijpen van elkaars perspectieven, van interactie, en van het samen leren om met elkaar bewegingsruimte te creëeren en wenselijke verbeteringen te vinden. ‘Verbinden’ en daartoe continue betrokkenen uit het vraagstuk te weten uit te nodigen is dan ook de modus operandi van de Facilitator of Change.
Dialoog: wat het wel is, en wat het niet is
| Monoloog | Dialoog |
| Eenrichtingsverkeer | Tweerichtingsverkeer |
| Afstand | Betrokkenheid |
| Geen contact | Contact en reacties op elkaar |
| Inhoud onveranderd | Nieuwe gezichtspunten ontdekken |
| Partijen onveranderd | Samen leren en veranderen |
| Discussie | Dialoog |
| Arena, strijdtoneel | Agora, marktplein |
| Standpunten innemen | Ervaringen delen |
| Gericht op winnen/verliezen | Gericht op leren van elkaar |
| Argumentatieve rationaliteit | Narratieve rationaliteit |
| Partijen | Mensen met namen en gezichten |
Zie ook: http://www.mspguide.org/tool/4-types-conversations
Wat het niet is: een interview (een vraaggesprek met het doel om het gehoorde te publiceren of uit te zenden - Van Dale).
Aard van het proces
Participatief, iteratief (herhalend / continue), interdisciplinair, ... Het onderzoeksproces is participatief, interdisciplinair, iteratief en reflexief van aard (Critical Realism). Participatief van aard: werk aan het vraagstuk vanuit de insteek van “met elkaar zoeken naar breed gedragen oplossingen” in plaats van de doorgaans gebruikelijke opdrachtgever-opdrachtnemer-relatie “we voeren het voor jullie uit en delen de aanbevelingen met jullie.”
Focus verleggen: Om hiervoor bewegingsruimte te creëren moeten we onze focus verleggen: Bewegingsruimte ontstaat met behulp van een proces dat kan worden omschreven als ‘co-evolutie’: daarin gaan belanghebbenden continu en gezamenlijk opzoek naar wat ‘de juiste dingen’ zijn om te doen. Bij het werken aan dit soort vraagstukken ligt de focus daarom op het proces en niet op een vooraf vastgesteld resultaat of eindproduct.
Vereiste houding van zowel Facilitator of Change als de betrokkenen
“In order to gain access to the true thoughts and feelings of the participants, researchers adopt a non-judgmental stance towards the thoughts and words of the participants. The relationship should be built on mutual trust. The listener becomes the learner, while the participant is the teacher” (Holloway and Wheeler, 2011).
Onderzoekend, nieuwsgierig, willen verbinden, überhaupt willen, openheid, respectvol, verduren, plezier, (sfeer van) vertrouwen, verantwoordelijkheid nemen, ongemak durven en kunnen verduren. Dit vereist een houding van openheid / nieuwsgierigheid, oordelen uitstellen, verantwoordelijkheid / eigenaarschap.
-
Emergente eigenschappen en enablers voor verbinden
- Het gaat om het hier en nu, om wat er nu speelt en gebeurt
- Empowerment / emancipatie, eigenaarschap / autonomie, verantwoordelijkheid nemen
- Veiligheid, kwetsbaarheid, ontwapening , coherentie, empathie, respect, mededogen, (zelf-)vertrouwen, nuchterheid
- Humor, plezier, ontspanning, spelen / speelsheid
- Zo veel mogelijk leren en fouten maken (“faalmoed”)
- Jezelf kennen, bewustzijnshygiëne (psychologisch / emotioneel)
- Tijd, rust, ruimte, structuur, ‘ondertussen’
- Relatie is een doel, geen middel
- Intentie / kwaliteit van je aanwezigheid en van ‘the space between’
- Onderzoekende / reflexieve insteek, zonder oordeel, alles mag er zijn
- …
Zie ook tips van Sonja in mail.
Waarom wereldbeelden uitleggen (dit geldt voor stakeholders, maar ook voor Facilitators of Change)
Er kan sprake zijn van onduidelijkheid, spanning, conflict, misverstanden, (verkeerde) interpretatie, uitsluiting, onzekerheid, forceren, bekritiseren, verwijten
Wat expliciet / identificeren: wereldbeelden, grensoordelen, blinde vlekken: aannames, overtuigingen, behoeften, verwachtingen, waarden, interesses, interpretaties, observaties, motieven, (tegengestelde) perspectieven, allergieën, intenties
Oplossingen / benaderingen: Systeemdenken, gezamenlijk leren, uitleggen, verbinden, co-creatie, natuur: participatie ('voor jou en met / door jou'), oordelen uitstellen, coalitie vormen van willen, gemeenschap van lerenden, Dialoog en verbinden (Door middel van dialoog en wederzijds begrip over perspectieven van stakeholders (grensoordelen, dwz aannames, overtuigingen, voorwaarden).)
Wat helpt: een sfeer van veiligheid, vertrouwen. Houding: constructief, nieuwsgierig, open, moed, respect, transparantie, leiderschap, flexibiliteit, blijvend ongemak, “nee” als antwoord toestaan. Denk voortdurend na: "Wat zijn voor ons (belanghebbenden) de juiste en zinvolle dingen om te doen?"
Resultaten: Overzicht van verschillende wereldbeelden en wat er op het spel staat, wederzijds begrip, vertrouwen, bewegingsruimte. Gehoord worden, herkenning, eye-openers, duidelijkheid, verbondenheid >> Een continu gezamenlijk proces
Why explicating worldviews (this applies to stakeholders, but to Facilitators of Change as well)
- There can be unclarity, tension, conflict, misunderstanding, (mis)interpretation, exclusion, insecurity, forcing, criticizing, blaming
- What to explicate / identify: Worldviews, boundary judgements, blind spots: assumptions, beliefs, needs, expectations, values, interests, interpretations, observations, motives, (opposing) perspectives, allergies, intentions
- Solutions / approaches: Systems thinking, joint learning, explication, connection, co-creation, nature: participation (‘for you and with/by you’), postponing judgements, forming a coalition of the willing, community of learners, Dialoog en verbinden (Door middel van dialoog en wederzijds begrip over perspectieven van stakeholders (grensoordelen, d.w.z. aannames, overtuigingen, voorwaarden).)
- What is helpful: an ambiance of safety, trust. Attitude: constructive, curiosity, openness, courage, respect, transparency, leadership, flexibility, enduring discomfort, allowing “no” as an answer. Continuously reflect “What to us (stakeholders) are the right and meaningful things to do?”
- Results: Overview of different worldviews and what is at stake, mutual understanding, trust, room for movement. Being heard, recognition, eye-openers, clarity, connectedness >> An ongoing joint process
Dit is een beveiligde pagina.