Brede welvaart in Zeeland
Inhoudsopgave
Brede welvaart in Zeeland
Het kenniscentrum Zeeuwse Samenleving onderzoekt en monitort brede welvaart in Zeeland. Het gaat hier om de kwaliteit van leven van mensen, met aandacht voor de balans tussen economische, sociale en omgevingscomponenten van de regio. Door te kijken naar brede welvaart, kwam in de provincie Friesland al een ware paradox naar boven: hoe kan het dat het inkomen van veel Friezen achterblijft op het landelijk gemiddelde en de provincie kampt met bevolkingsdaling, terwijl de doorsnee Fries gelukkiger en meer tevreden is met het leven dan de doorsnee Nederlander?
Brede welvaart wordt meer en meer gebruikt in beleid. De Tweede Kamer gaat de komende jaren het brede-welvaartsdenken verankeren in de begrotingscyclus en gebruiken bij het nemen van (beleids)beslissingen (PBL, 2021). Ook het Zeeuwse provinciehuis heeft in 2020 aangegeven de leefbaarheidsagenda te willen verbreden met het concept: “aspecten van brede welvaart zijn uiteraard inkomen en werk, maar ook een veilige en gezonde leefomgeving, sociale contacten en maatschappelijke zelfsturing, en het evenwicht tussen werk en privé” (Provincie Zeeland, 2020).
Brede welvaart als (beleids)kader
Waar BBP stopt bij economische groei, gaat het brede-welvaartsdenken verder. De brede welvaartsindicator geeft een genuanceerder beeld van de welvaartsgroei en houdt ook rekening met de staat van bijvoorbeeld onderwijs, gezondheid, voorzieningenniveau, privé-werkbalans en geluksgevoel onder inwoners.
Een Monitor Brede Welvaart kan bijdragen aan de verdere ontwikkeling van de kwaliteit van leven in Zeeland. Erik Stam, professor aan de Universiteit Utrecht, pleitte al eerder voor het gebruiken van de brede welvaartsdimensies als basis voor beleid. Zo is hij voorstander van “‘lerend evalueren’ omdat dat meer recht doet aan de complexiteit en onzekerheid die beleid kenmerken. De vragen naar het doel (de maatschappelijke opgave), de doeltreffendheid (effectiviteit) en doelmatigheid van beleid (kosten en baten) worden daarbij aangevuld met de indicatoren van brede welvaart. Dat kan leiden tot het verbeteren van (keuzes in) het beleid.” (Stam, 2020).
Monitoring van brede welvaart
Er zijn momenteel verschillende landelijke onderzoeken en monitors die zich richten op de kwaliteit van leven. Zo onderscheiden de Rabobank en Universiteit Utrecht elf dimensies om de nieuwe welvaartsmaat te meten. Zij berekenen één integrale indicator om de algemene welvaart in Nederland of regio te duiden; dit onderscheidt de monitor van andere initiatieven welke doorgaans alleen naar de afzonderlijke dimensies kijken.
De Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties en het Better Life Initiative van de OESO zijn onderscheidend vanwege hun internationale karakter. Beide initiatieven maken het mogelijk om landen met elkaar te vergelijken op het gebied van brede welvaart. Hoewel de nadruk in deze onderzoeken ligt op internationale vergelijkingen tussen landen, monitort de OESO ook brede welvaart op regionaal niveau. Het uitgangspunt hierbij is dat beleid dat, naast het landelijke beeld, ook oog heeft voor regionale verschillen meer impact kan hebben op de welvaartsverbetering van een land als geheel.
In Nederland hebben PBL en het CBS zich de afgelopen jaren bezig gehouden met het monitoren van brede welvaart in de regio. Dit heeft geresulteerd in een eerste versie van een regionale Monitor Brede Welvaart. Deze monitor heeft belangrijke sterktes. Ten eerste geeft deze een theoretisch onderbouwde en cijfermatige invulling aan het concept brede welvaart, op zowel landelijk als regionaal niveau. Ten tweede biedt de monitor een breed pallet aan gegevens die reeds zijn verzameld en worden ontsloten via de website van het CBS. Ten derde is de monitor zo opgezet dat een vergelijking tussen regio’s mogelijk is (bv. tussen provincies alsook tussen gemeenten); Zeeland kan zodoende geijkt worden aan het landelijk gemiddelde alsook aan andere regio’s. Ten vierde geeft de monitor, naast sterktes en zwaktes van de regio in het hier en nu, ook inzicht in de kansen en bedreigingen voor toekomstige generaties.
Brede welvaart in Zeeland
De monitor van het CBS, waarin cijfers zijn berekend voor alle Nederlandse gemeenten, laat zien dat de gemeenten Kapelle en Veere relatief vaak hoog scoren op de verschillende indicatoren van brede welvaart (zie figuur 1). Zo is in Veere het werkloosheidspercentage relatief laag en het aandeel vrijwilligers relatief hoog en kent Kapelle naast een laag werkloosheidspercentage ook een relatief hoge levensverwachting van mannen. De gemeenten Terneuzen, Sluis, Vlissingen en Noord-Beveland komen juist wat vaker aan de onderkant van deze ranglijsten terecht. Zo hebben de inwoners van Vlissingen en Terneuzen een relatief lage levensverwachting (van mannen) en lage beoordeling van de ervaren gezondheid en hebben de inwoners van Sluis, naast een lage algemene beoordeling van de eigen gezondheid, een relatief lagere deelname op de arbeidsmarkt.
Figuur 1: Aandeel hoog en laag scorende indicatoren per gemeente (2021)
Bron: bewerking Kenniscentrum Zeeuwse Samenleving op gegevens van het CBS
Deze ranglijsten vanuit landelijke onderzoeken geven een indicatief beeld van de brede welvaart in de regio, maar voor een genuanceerd beeld is het nodig om nog een stap verder te gaan. Het valt op dat gemeenten met veel laag scorende indicatoren gelegen zijn aan de grens met België of Duitsland, zoals de gemeenten Sluis en Terneuzen. De monitor Brede Welvaart van het CBS houdt bijvoorbeeld geen rekening met de ligging of het gebruik van voorzieningen aan de andere kant van de grens. Dit kan betekenen dat een grensgemeente laag scoort op ‘afstand tot voorzieningen’; terwijl de voorzieningen, hoewel over de grens, wel vlak bij zijn.
Het kenniscentrum Zeeuwse Samenleving gaat de komende jaren, net als andere regionale onderzoeksbureaus, het concept brede welvaart hanteren om de kwaliteit van leven te volgen en nader te onderzoeken. Dit gaan wij doen door als startpunt gebruik te maken van de CBS-monitor en aanvullend, met behulp van een bevolkingsonderzoek onder Zeeuwse inwoners, te verdiepen op Zeeuwse thema’s zoals bereikbaarheid, duurzaamheid, woontevredenheid en (toekomstig) arbeidspotentieel. Dit alles om een zo goed mogelijk beeld te geven van de kwaliteit van leven in Zeeland. Nu en in de toekomst.
Toelichting figuur 1
Themareeks
Wij belichten de komende periode maandelijks een thema uit de regionale monitoring Brede welvaart van het CBS. Wat zegt de monitor bijvoorbeeld over de ontwikkeling van subjectief welzijn in Zeeland? Hoe wordt dit nu landelijk en regionaal gemeten? En wat willen wij als Kenniscentrum Zeeuwse Samenleving aanvullend doen om extra betekenis te geven aan deze cijfers? De themareeks is een opmaat naar de hoofdrapportage van het onderzoek ‘Leven in Zeeland’ die begin volgend jaar door ons zal worden gepubliceerd.
Lees onze reeks hier:
- Thema april: subjectief welzijn in Zeeland
- Thema mei: wonen in Zeeland
- Thema juni: arbeid en vrije tijd in Zeeland
- Thema juli: milieu in Zeeland
- Thema augustus: samenleving in Zeeland
- Thema september: materiële welvaart in Zeeland
Bronnen
CBS (2020). Regionale Monitor Brede Welvaart toont grote verschillen stad en platteland. Geraadpleegd via https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2020/49/regionale-monitor-brede-welvaar…
PBL (2021). Plan van Aanpak Verankering Brede Welvaart in de Begrotingssystematiek van Kabinet en Kamer. Geraadpleegd via https://www.pbl.nl/publicaties/plan-van-aanpak-verankering-brede-welvaa…
Provincie Zeeland (2020). Voorjaarsnota 2020. Geraadpleegd via https://www.zeeland.nl/publicaties-en-bekendmakingen/publicaties/voorja…
Stam, Erik (2020). Brede welvaartsdimensies als basis voor beleid. Geraadpleegd via https://www.uu.nl/nieuws/brede-welvaartsdimensies-als-basis-voor-beleid