Discussie

Gratis kinderopvang kan ingezet worden om verschillende maatschappelijke doelen te bereiken. De uitkomst die het meest onderbouwd en onderzocht is, is het bevorderen van de arbeidsparticipatie van vrouwen. Naast de economische groei die dit teweeg kan brengen kan dit ook leiden tot het verbreken van de deeltijdcultuur en een toename in de gelijkheid tussen mannen en vrouwen. De meest recente studie van Busse & Gathmann uit Duitsland in 2020 laat zien dat vrouwen met kinderen tussen de 2-3 jaar meer gingen werken wanneer kinderpopvang gratis aangeboden werd. In deze studie werd echter ook aangetoond dat dit effect bij ouders met kinderen in de leeftijdsgroep van 4-6 jaar en ouders met lage inkomens minder sterk was. Dit wordt gezien als een van de bezwaren tegen gratis kinderopvang,  aangezien de toename aan jaren waarin gewerkt wordt voornamelijk plaatsvindt bij hoogopgeleide vrouwen en minder sterk zichtbaar is bij de lagere inkomensgroepen, terwijl deze er juist deze groep van zou moeten profiteren. In de literatuur en opiniestukken wordt daarmee gesteld dat voornamelijk de hoge inkomensgroepen zullen profiteren van gratis kinderopvang, wat zou kunnen leiden tot een toename van de sociale ongelijkheid. Hierbij moet wel in gedachte mee worden genomen dat lagere inkomens klassen momenteel ook aanzienlijk minder gebruik van kinderopvang en worden tevens minder beïnvloed door prijs adaptatie. Een reden hiervoor is dat het huidige systeem als te complex wordt ervaren. 

Echter stellen diverse onderzoeken dat het belang van gratis kinderopvang  juist voor deze lage inkomensgroepen hoog is. Dit laatste heeft  te maken met een ander belangrijk voordeel van gratis kinderopvang, namelijk de ontwikkeling van het kind. Diverse studies onderbouwen de positieve invloed van kinderopvang op de sociale, cognitieve en emotionele ontwikkeling en de schoolgereedheid van de kinderen. Voornamelijk kansarme kinderen kunnen veel baat hebben bij het gebruik maken van gratis kinderopvang. Door ook deze kinderen toegang te bieden tot kwalitatieve kinderopvang, kunnen deze kinderen betere ontwikkelkansen krijgen en krijgen zij meer kans in het onderwijs, wat bij kan dragen aan het verkleinen van de sociale ongelijkheid. 

Het verkrijgen van deze gelijke kansen voor de kinderen is op voorwaarde dat de kwaliteit van de kinderopvang na het gratis maken gelijk blijft. Enkele opinie stukken trekken in twijfel of dit mogelijk is, aangezien er op dit moment in de sector hoge personeelstekorten zijn. Mocht de kinderopvang gratis worden dan zal het aantal kinderen dat gebruik gaat maken van de opvang toenemen. De vraag van experts is of de organisaties onder dit nieuwe systeem de zelfde kwaliteit kunnen blijven bieden. 

Ten slotte worden de hoge kosten van gratis kinderopvang ook aangedragen als een bezwaar.  Het is echter niet inzichtelijk om wat voor kosten dit gaat en bij wie deze terecht komen. Critici dragen aan dat gratis kinderopvang nooit voor iedereen gratis kan zijn. Iemand zal altijd voor de kosten moeten betalen. Andere studies zeggen op hun beurt dat aan de hand van een kosten baten analyse blijkt dat de combinatie van een toename van arbeidsparticipatie bij vrouwen en verbeterde kansen voor ieder kind ertoe lijdt dat de kosten die verbonden zijn aan het gratis maken van kinderopvang zich uiteindelijk terug verdienen. 

In conclusie, gratis kinderopvang heeft aanzienlijke voordelen, die wetenschappelijk beter onderbouwd en onderzocht zijn dan de bezwaren. De belangrijkste voordelen zijn: arbeidsparticipatie vrouwen en kind ontwikkeling. Echter, er zijn ook bezwaren zoals de mogelijke ineffectiviteit voor lage inkomensgezinnen, de kwaliteit van kinderopvang in gevaar brengen, kosten en mogelijke personeelstekorten. Welke voordelen of bezwaren uiteindelijk doorslaggevend zijn hangt af van de context en perspectief. Zo wordt er in het onderzoek van Bostelen et al.,  2013 gesteld: 

‘’In de discussie over de beste inrichting van kinderopvang wordt regelmatig een vergelijking gemaakt met landen waar de kinderopvang beter geregeld zou zijn. Vervolgens wordt op verschillende wijze invullingen gegeven aan het begrip "beter". Gaat het om een betere kwaliteit van de opvang (bijvoorbeeld opleidingsniveau van de leidster) of om een beter aanbod van opvang (breng- en haaltijden die beter aansluiten), of zijn de kosten voor de ouders lager? Duidelijk is dat in verschillende landen de kinderopvang vanuit verschillende verantwoordelijkheden wordt vormgegeven en met verschillende doelstellingen.’’ (Bostelen et al., 2013)

Vervolg onderzoek

Context Zeeuws-Vlaanderen

"Ik maak me wel een beetje zorgen over de toestand in Vlaanderen", zegt Slot. Ze doet daar onderzoek naar de kwaliteit in die kinderopvang. "Er zijn een behoorlijk aantal incidenten geweest die daar in de media breed zijn uitgelegd. Het gaat daar dan wel om ernstige zaken. Zaken zoals kinderen die echt mishandeld zijn. Dus de zorgen zijn daar groot."

"Ik weet dat er gezinnen zijn die in de grensgebieden wonen, die nog wel eens overwegen om de kinderen in Vlaanderen naar de opvang te doen", vertelt Slot. "Die ouders zou ik willen adviseren om goed te gaan kijken in de omgeving en om ook goed een vergelijking te maken tussen verschillende organisaties, zowel in Nederland als in Vlaanderen."