Verbondenheid
Uit eerder uitgevoerde De Zeeuwse Huiskamer projecten (o.a. in Rilland en in 's-Heer Hendrikskinderen) en ook weer in de gemeente Sluis is gebleken dat het begrip verbondenheid een sleutelbegrip is. Een veerkrachtige samenleving wordt verkregen als mensen in netwerken elkaar gaan helpen.
Hap-snap beleid van overheid, gooi er maar een paar vrijwilligers tegenaan. Wat wil men dan? (anonieme inwoner)
Door het contact face 2 face met de burger(s) aan te gaan ontstaat verbinding. En vanuit dat echte contact voelt iedereen zich meer verantwoordelijk om de zaken na te komen die je met elkaar hebt afgesproken. Telefoon, email, sms, het maakt het zo makkelijk om op afstand te blijven staan en je niet betrokken te voelen met de burgers waarvoor je het eigenlijk zou moeten doen. (anonieme inwoner)
Het zou zo fijn zijn als we ons allemaal wat kwetsbaarder, opener en eerlijker op zouden stellen. Door de verbinding aan te gaan en communicatie met de burgers begrijpen wij (de burger) ook beter als bepaalde dingen niet kunnen. Nu lijkt iedereen zich te verschuilen achter de wet op privacy of weet ik veel welke andere excuses gevonden worden om niet te hoeven handelen. Althans, zo komt het op mij over. (anoniem inwoner)
Een belangrijke randvoorwaarde is dat mensen daadwerkelijk daartoe bereid moeten zijn. Uit de gesprekken bleek dat dit in Aardenburg op zekere hoogte het geval te zijn. Men is bereid elkaar te helpen. Hoewel de Nederlandse samenleving sterk individualistisch is, staan vrijwilligers klaar om hand en spandiensten te verlenen. Hier moeten echter een paar kanttekeningen bij worden geplaatst. Ten eerste, vrijwilligers willen graag zelf de controle houden en dus niet als het ware permanent ingeroosterd worden voor bepaalde diensten. Het moet niet op werk gaan lijken. Ten tweede, ook in Aardenburg bleek dat vrijwilligers in de groep van gezinnen met schoolgaande kinderen moeilijk te vinden zijn. Te druk, of al te druk bezig met (verplicht) mantelzorgen. Ten derde, onlangs is duidelijk geworden dat familieband vaak te slecht voor mantelzorg. Maar ook voor families met goede banden kan structurele mantelzorg uiteindelijk een te grote wissel trekken op een mantelzorger.
De tijden van de verzorgingsmaatschappij zijn voorbij. De overheid mag en moet uitgaan van zelfredzaamheid. Mensen kunnen vaak meer dan ze denken, en de verzorgingsmaatschappij maakte het wel heel makkelijk een beroep te doen op de beschikbaar gestelde voorzieningen.
Zelfverantwoordelijkheid, wat kan je zelf? Geen eindeloos beroep op vrijwilligers. Kinderen hebben het druk, geen vrijwilligers. (anonieme inwoner)
Ik ben begaan met andere mensen, dus als ik zie dat buren het zwaar hebben, dan help ik graag. (anonieme inwoner)
Bereidheid tot helpen is een essentiële randvoorwaarde, maar mensen die hulp kunnen gebruiken moeten ook zelf om die hulp durven vragen of dat anderen inzien dat hulp verlenen echt nodig is. De mensen die echt hulp nodig hebben zijn niet altijd scherp in beeld.
Het beeld van de gemeente Sluis dat hier wordt geschetst is een landelijk gegeven. Het artikel in de Volkskrant, ook in dorpen hapert hulp aan kwetsbare ouderen, gebaseerd op een SCP rapport is hier duidelijk in.
Zoals eerder gesteld, verbondenheid is een sleutelbegrip. Ken uw medemens! Als dat het geval is, dan zijn burgers eerder bereid elkaar te helpen. Twee voorbeelden die dit punt illustreren. Het is haast een open deur, maar als u uw buren goed kent, dan zal u hulp geven bij ziekte of andere tegenslagen. Een ander punt is dat empathie, zich kunnen inleven in anderen, te leren valt. Ook dit heeft te maken met 'ken u medemens!'. Als een groep burgers niet wordt gezien als collectief van individuen met een eigen verhaal, maar als een groep mensen zonder gezicht, dan zal de hele groep over een kam worden geschoren met als gevolg onverschilligheid naar die groep toe of zelfs vijandigheid. Dat laatste is aan de hand bij het opnemen van grote groepen vluchtelingen in een gemeente. Maar zodra burgers de individuen uit de groep leren kennen, dan verandert de zaak. Neem bijvoorbeeld het protest dat opsteekt als na jaren van verblijf in Nederland ouders met kinderen in schoolklassen uit het land dreigen te worden gezet. Het land is dan te klein.
Aardenburgers mopperen onderhuids. De echte Aardenburger (arbeidersklasse, arm) hoor je niet. Cultuur is aan het veranderen, notabelen sterven uit. (anonieme inwoner)
Empathie is te leren, met als gevolg dat als u in staat bent de zorgen en ongemakken van anderen echt te voelen, u ook bereid bent hier iets aan te doen. De weg om dit te bereiken is uw medemens echt te leren kennen. Dit is een essentieel punt voor de overheid. Voor burgerparticipatie zal moeten worden ingestoken op het versterken van netwerken waarmee contacten tussen burgers worden verdiept. Hierbij moet worden aangetekend dat een goed onderscheid moet worden gemaakt tussen middel en doel. Bijvoorbeeld, investeren in buurthuizen is wellicht een belangrijke voorwaarde voor burgerparticipatie, maar geen afdoende voorwaarde. De essentie zit in het versterken van de netwerken en daarmee het empathisch vermogen wat leidt tot burgerparticipatie. Een buurthuis is hier hooguit instrumenteel in.
Referenties
- Kleine gebaren; Het belang van dorpsgenoten voor ouderen op het platteland, Lotte Vermeij, Sociaal Cultureel Planbureau, 8 februari 2016.
- Familieband vaak te slecht voor mantelzorg, Volkskrant, 6 februari 2016.
- Is empathie aan te leren?, Volkskrant, 6 februari 2016.
- Ook in dorpen hapert hulp aan kwetsbare ouderen, Volkskrant, 8 februari 2016.
Hier wordt aan gewerkt of naar verwezen door: Ethische uitgangspunten, SAAM@ - resultaten